Bij Sterk Huis hebben we een Team Hulpverlening na Seksueel Misbruik (HSM). Dat team bestaat uit drie collega’s; Petra Slagter, Tessa Vermeeren en Jennifer de Graaf. Wat doen ze precies en hoe ervaren zij hun werk? Ze verwoorden het als volgt: “Het is heel dankbaar werk. Je ziet de veerkracht van gezinnen en kinderen. Je ziet dat ze na hele nare ervaringen kunnen herstellen. Het is een heel kwetsbaar proces waar je binnenkomt. Dat is moeilijk, maar je bent heel welkom. Je komt soms in een crisissituatie binnen en dan kun je echt wel verschil maken.”
Wat verstaan we onder seksueel misbruik?
De term seksueel misbruik hoort bij alle seksuele handelingen of seksuele aanrakingen, waarbij misbruik wordt gemaakt van een leeftijds- of machtsverschil. Dat kan dus gaan om begluren, het moeten kijken naar seksuele handelingen tot betasting, aanranding, seksuele uitbuiting of verkrachting. Tessa: “Het is een traumatische gebeurtenis die lastig kan zijn om te verwerken. De gevolgen zijn voor ieder slachtoffer anders, denk aan gevoelens van verdriet, angst, schaamte, schuld en boosheid. Wij helpen veelal kinderen of jongeren die te maken hebben met seksueel misbruik. We hebben vooral contact met slachtoffers en hun gezinssysteem. Dat doen we vooral (ook) ambulant. Wanneer wij worden ingezet is er altijd al bekend dat er sprake is van misbruik. We geven wel advies bij vermoeden van seksueel misbruik, maar bij de behandelvraag is al bekend dat er iets is gebeurd. In principe is het misbruik dan ook gestopt.”
Hoe gaat HSM te werk?
Jennifer vult aan: “We zijn onderdeel van het psychotraumacentrum en richten ons dus op traumabehandeling en samen met de behandelaren aan verwerking van het trauma. Daarnaast zijn de lijnen met andere collega’s binnen het psychotraumacentrum kort en wordt er waar nodig ook samengewerkt met de vak- en systeemtherapeuten.”
Er zijn drie fases in de behandeling van slachtoffers van seksueel misbruik en in alle drie de fases staat Team HSM naast de cliënt:
- Stabilisatiefase
- Verwerkingsfase
- Integratiefase
Tessa: “In de eerste fase zetten we in op de gehele situatie zo stabiel mogelijk te maken. Dat wil niet zeggen dat het altijd goed hoeft te gaan. Het gaat erom dat de jongere de eigen emoties leert begrijpen en reguleren. Er wordt hiervoor psycho-educatie ingezet, maar er kan bijvoorbeeld ook al vaktherapie ingezet worden om naar het trauma te kunnen kijken en erover te praten. In de behandelfase is er altijd een therapeut in beeld, dan krijgt het slachtoffer bijvoorbeeld EMDR of CGT. Wij zijn dan eigenlijk de stabiele factor en in veel gevallen ook de zorgcoördinator. De cliënt heeft één vast gezicht. Jennifer: “Het merendeel van de cliënten komt bij ons via het klantenbureau, het centrum seksueel geweld of bijvoorbeeld schoolmaatschappelijk werk. We doen altijd een intake, hier is een collega van het klantbureau bij en altijd een van ons, soms wordt hiervoor ook een behandelaar uitgenodigd. Dit is afhankelijk van de vraag die gesteld wordt. Het gaat altijd om een systeemgerichte aanpak in combinatie met een traumabehandeling.” Tessa: “We starten vanuit psycho-educatie. Wij bereiden de cliënt voor op een behandeling en werken toe naar traumaverwerking. Er loopt ook vaak een juridisch traject, want het gaat om strafbare feiten. Daarin adviseren we niet, maar geven we wel informatie. We gaan naast de cliënt staan en gaan soms mee naar zittingen.”
Petra: “Ik ga ook veel naar scholen. Dan is er een hulpvraag op school van leraren of ouders hoe ze om moeten gaan met seksueel misbruik en hoe ze traumasensitief kunnen reageren. Gedrag van kinderen wordt niet altijd goed uitgelegd. Ouders weten bijvoorbeeld niet hoe ze met bepaald gedrag om moeten gaan, hebben moeite met grenzen stellen. Wat is het verschil tussen normaal pubergedrag en gedrag dat voorkomt uit trauma? Hoe geef je woorden aan het misbruik, wat zeg je wel wat niet? Bij incest gaat een heel gezin onderuit. Ouders moeten dan ook gestabiliseerd worden. Het is ook zo kwetsbaar en dat deze dingen met kinderen gebeuren in een gezin of in een relatie. We spreken ook regelmatig met plegers in het kader van de behandeling. Kinderen hebben het dan nodig om vragen te stellen, om de verantwoordelijkheid niet zelf te hoeven dragen en de schuld op de juiste plek te leggen.”
Tessa: “Veel collega’s weten wel dat we er zijn. We willen graag dat ze weten dat wij heel laagdrempelig het gesprek kunnen starten. Wanneer het misbruik net boven tafel komt, ligt dat nog gevoelig. Er is vaak sprake van schaamte- en schuldgevoel. Als kinderen twijfelen over behandeling, kunnen we gewoon starten met een gesprek. We leggen uit wat we doen, zonder dat daar iets aan vast zit. We zouden graag de drempel naar hulp verlagen. Ook voor vragen van collega’s die advies zoeken over de omgang met slachtoffers of over seksueel gedrag. We zitten bijvoorbeeld ook in het Sexpertiseteam en in het project ‘Nu Niet Zwanger’.”
Hoe is het om dit werk te doen?
Tessa doet dit werk al 13 jaar bij Sterk Huis en dat is niet altijd makkelijk: “Het werk is lastig, je hebt veel te maken met rauwe pijn en verdriet. Ook kan het heel complex zijn, zeker met incestzaken. Soms denk je dat je alles hebt gehoord wat iemand een ander aan kan doen, maar dan kan het nog erger… Het lastigste vind ik incestzaken met hele jonge kinderen.” Petra werkt 1 jaar bij team HSM en vindt het daarnaast ook heel dankbaar werk: “Het is een heel gevoelig onderwerp, maar wij schrikken niet zo snel. We kunnen reageren zonder oordeel en dat is heel belangrijk. Wanneer ik buitenstaanders over mijn werk vertel, dan schrikken ze vaak. Die reactie is heel normaal, maar in gesprek met jongeren hierover is het juist belangrijk dat ze alles kunnen bespreken. Alles mag er zijn.” Jennifer vult aan: “Ik doe dit nu zeven jaar en je wereldbeeld verandert wel een beetje. Als ik met jonge kinderen werk, moet ik zorgen voor een goede balans in werk en privé. Als mijn dochter bijvoorbeeld ergens gaat spelen waar ik de mensen niet ken, dan vind ik dat lastig. In 85% (bron: Factsheet SCG 2023) van de gevallen gaat het om misbruik door iemand op wie het kind vertrouwd, een bekende. Wij moeten regelmatig tegen elkaar zeggen: ‘De meeste mensen deugen’.”
