Slachtoffers van kindermishandeling zoeken de schuld vaak bij zichzelf en proberen manieren te bedenken om zichzelf te veranderen om herhaling te voorkomen. Dit is een logisch gevolg, maar niet nodig. Vaak zijn het hele andere redenen die ouder aanzetten tot het plegen van geweld. Ouders die zelf mishandeld zijn in hun jeugd lopen bijvoorbeeld een groter risico om hun eigen kind te mishandelen. Zo’n kenmerk noem je een risicofactor. Daarnaast heb je ook beschermende factoren, zoals een goede kennis over opvoeding en ontwikkeling. Deze factoren zorgen ervoor dat dat ouders eerder gebruik maken van andere alternatieven voor geweld.
Risicofactoren
Jaarlijks worden er in Nederland ongeveer 119.000 kinderen slachtoffer van huiselijk geweld of mishandeling. Niet binnen al deze gezinnen zijn de ouders zelf ook slachtoffer geweest van kindermishandeling. Er zijn veel meer mogelijke risicofactoren. Het gaat hierbij om bepaalde gedragingen, omstandigheden of kenmerken binnen een gezin die de kans dat kindermishandeling zich voordoet of herhaalt vergroten. Bijvoorbeeld:
- Problemen en persoonlijkheid van de ouder: ouders die hun kind mishandelen of verwaarlozen hebben relatief vaak psychische problemen, verslavingsproblemen en/of een (licht) verstandelijke beperking.
- Extra kwetsbare kinderen: het opvoeden van kinderen die extra zorg, aandacht en geduld van ouders vragen geeft meer stress en een gevoel van onzekerheid bij ouders. Ze denken te falen in hun ouderschap.
- Leefomstandigheden en stressfactoren: kwesties als gezinssamenstelling, financiën of isolatie kunnen voor stress zorgen en het functioneren van de ouder beïnvloeden.
Beschermende factoren
Risicofactoren kunnen in elk gezin voorkomen, maar niet in elk gezin is er sprake van geweld. Beschermende factoren vormen een zogenaamde buffer, ze geven ouders en kinderen veerkracht in negatieve situaties. Bij ouders bieden ze de mogelijkheid te zoeken naar alternatieven voor het gebruiken van geweld en bij kinderen bieden ze bescherming tegen de mogelijke gevolgen van kindermishandeling.
Bij ouders en opvoeders zijn de beschermende factoren:
- Kennis over opvoeding en ontwikkeling
- Zich bewust zijn van de eigen jeugdervaringen en de invloed daarvan op het eigen handelen
- Warmte en affectie van de eigen ouders
- Veilige hechting
- Bereidheid om hulp te accepteren
- Positieve relatie met elkaar, het netwerk en een gemeenschap
Bij kinderen zijn beschermende factoren:
- Zelfwaardering en zelfvertrouwen
- Gemiddelde intelligentie
- Goede sociale vaardigheden
- Positieve relatie met leeftijdsgenoten en een leuke vrijetijdsbesteding
- Aanpassingsvermogen in stressvolle situaties
- Makkelijk temperament
- Het besef en vertrouwen dat je zelf kunt bijdragen aan het voorkomen en oplossen van problemen
Risicofactoren kunnen dus een signaalfunctie hebben voor kindermishandeling, het is een teken dat er wat met een kind of jongere aan de hand is. Toch is de verklaring niet altijd kindermishandeling. Daarnaast kan een kind of gezin ook doen alsof er niks aan de hand is. Het is goed om bij een vermoeden een gezin in de gaten te houden en bespreekbaar te maken wat je ziet, maar je bent niet verantwoordelijk voor hun herstel. Schakel waar nodig professionele hulp van Veilig Thuis in, zij zijn 24 uur per dag bereikbaar op het nummer 0800-2000.
