Dweilen met de kraan open. Ik heb het daar vaak over, om het belang van preventie in de jeugdzorg te onderstrepen. Dat is mijn missie: voorkomen dat kinderen en gezinnen ernstig in de problemen raken. En dat kán. De meeste problemen zie je namelijk al aankomen. Blog door Lian Smits, bron: taskforce kindermishandeling
Effecten kindermishandeling sleep je met je mee
Maar eerst wil ik even ingaan op de reden dat ik ambassadeur van de Taskforce ben geworden. Het is niet in me opgekomen om nee te zeggen. Kindermishandeling is een van de meeste funeste en gemene gebeurtenissen die je kunt meemaken. De effecten sleep je je leven lang met je mee, in de vorm van beperkingen en achterstanden.
De gevolgen van kindermishandeling kom ik regelmatig tegen bij Sterk Huis. We helpen jeugd en gezinnen bij wie complexe vragen spelen rond ontwikkeling en veiligheid. Het één kan niet zonder het ander. Als je thuis niet veilig opgroeit – omdat er sprake is van fysiek, psychisch of seksueel geweld – dan belemmert dat je ontwikkeling. Daarom werken we eerst aan de trauma’s die kinderen hebben opgelopen en dan pas aan competenties. Je hebt zelfvertrouwen nodig om verder te komen in het leven.
Onveilig opgroeien hangt overigens niet per se samen met geweld. Het kan ook te maken hebben met een gemis aan een basis thuis, aan iemand die je warmte, eten en verzorging biedt. Of aan het ontbreken van een omgeving waarin je jezelf kunt zijn, mag leren en fouten maken. Voor veel kwetsbare kinderen is dit alles niet vanzelfsprekend.
Risico’s op complexe problemen vroeg signaleren
Kwetsbare kinderen zie je in sommige wijken veel meer dan in andere. Daarom vind ik Smart Start ook zo’n mooi project. We zijn daar heel actief in, samen met andere maatschappelijke partners, zoals GGD en Xpect Primair, gemeenten in de regio Hart van Brabant en Tilburg University. Bij Smart Start maken we gebruik van data en kennis. We zetten die in om in bepaalde wijken complexe problemen en de risico’s daarop bij kinderen en gezinnen al in een vroeg stadium te signaleren.
Er is veel kennis over welke omstandigheden een kind kwetsbaar maken. Die risico’s zijn bijvoorbeeld in kaart gebracht in het onderzoek naar Adversed Childhood Experiences, ook wel de ACE-studie genoemd. Daaruit blijkt dat jeugdtrauma’s, zoals kindermishandeling, de kans op psychische en fysieke problemen op latere leeftijd aanzienlijk vergroten. En als we niks doen, loop je het risico dat kwetsbaarheid van generatie op generatie wordt doorgegeven.
In ons werk kun je tachtig procent van de problemen al zien aankomen. Dat betekent dat je er preventief aan kunt werken. Dat je al in actie kunt komen als de uitingsvormen van die problemen nog mild zijn.
En waarom zou je dat niet doen? Je wilt kinderen toch geen onnodig risico laten lopen?
Ik pleit voor een jeugdzorg die investeert in het voorkómen van problemen, ook financiële problemen. Zoals gezond leven wordt gestimuleerd via preventieve gezondheidszorg, zou de overheid ook tijd en geld moeten steken in het bevorderen van gezond groot worden.
Kwetsbare kinderen pik je er al in groep 1 uit
Hoe? Door samen te werken met mensen die via hun werk in aanraking komen met kwetsbare kinderen. Denk bijvoorbeeld aan leerkrachten. Zij kunnen in groep 1 vaak de leerlingen er al uitpikken die meer kans lopen op problemen dan andere.
Wat deze kinderen vervolgens nodig hebben, is geen stempel dyslexie of adhd. Maar allerlei programma’s die je preventief kunt inzetten. Ik denk dan aan basisondersteuning gericht op bijvoorbeeld leesbevordering of op het versterken van weerbaarheid, eigenwaarde en zelfvertrouwen. Ook kun je de ouders van deze kinderen helpen door hen pro-actief steun en kennis te bieden.
Zo kun je kwetsbare kinderen versterken. Kinderen die opgroeien in een lastige thuissituatie en daardoor al bij hun geboorte op achterstand staan. Kinderen die niet naar het kinderdagverblijf gaan, die minder sociale vaardigheden meekrijgen dan leeftijdsgenootjes, die vaker dan anderen kampen met (veronderstelde) leerproblemen, die meer kans maken op een stempel waarvan ze hun hele leven last houden.
We hebben het hier niet over moeilijke kinderen. Maar over kinderen die moeilijk zijn gaan doen omdat ze opgroeien in moeilijke omstandigheden. En dat doet pijn, maakt je onzeker, geeft je het gevoel dat je er niet toe doet. Ik vind ook dat we het woord jeugdzorg moeten vervangen voor gezinshulpverlening.
Kindermishandeling is uiting van kwetsbaarheid gezin
Een van de meest beschadigende omstandigheden waarin kinderen kunnen opgroeien, is huiselijk geweld. Kindermishandeling is vaak een uiting van de kwetsbaarheid van een gezin. Iedere ouder wil het beste voor zijn of haar kind, maar niet iedereen is bij machte om dat te bieden.
Kindermishandeling is een groot maatschappelijk probleem. Ik zie het als een belangrijke opdracht in ons werk en voor mezelf om kinderen beter te beschermen. Daarom vertel ik mijn verhaal overal waar mensen het maar willen horen. Dat doe ik ook in netwerken waar het niet zo bekend is als in bijvoorbeeld zorg en onderwijs, zoals bij werkgevers van VNO-NCW, serviceclubs en fondsen.
Ik vertel het verhaal in de hoop dat mensen in hun dagelijks leven kindermishandeling gaan herkennen en er wat mee doen. Dat ze op zijn minst in gesprek gaan met iemand die er misschien meer verstand van heeft dan zijzelf.
Als je denkt: ‘zie ik dit goed? Bemoei ik me nu niet met privézaken?’ Wantrouw dan je eigen onmacht. Als de situatie van een kind je buikpijn bezorgt, neem dat dan alsjeblieft serieus. Als jij voelt ‘dit is niet oké’, dan ís het ook niet oké.
Inzichten
De inzichten die Lian wil meegeven:
- Een kind kan zich pas goed ontwikkelen als het zich veilig voelt
- Jeugdtrauma’s, zoals kindermishandeling, vergroten de kans op psychische en fysieke problemen op latere leeftijd
- In ons werk kun je tachtig procent van de problemen al zien aankomen. Dus waarom kinderen onnodig risico laten lopen?
- Iedere ouder wil het beste voor zijn of haar kind
- Geef kinderen geen stempel maar bied preventieve programma’s
- Wantrouw je eigen onmacht om iets aan kindermishandeling te doen.
