Hoe kom je erachter of iets lukt? Door het te proberen. En wat heb je daarvoor nodig? Visie, vertrouwen, ruimte en tijd. Want échte verandering bereik je niet zomaar, daar is geduld, houvast en langetermijndenken voor nodig. Binnen het Jeugd- en Gezinsteam (JGT) in Heusden zijn deze ingrediënten aanwezig. Het JGT is inmiddels ruim anderhalf jaar onderweg met als doel: veel eerder aan de voorkant signalen van complexe problematiek in gezinnen herkennen om eerder (erger) te voorkomen.
Een gesprek met Rosanne Thijssen (teamleider Jeugd- en Gezinsteam) en Yvonne Zonnenberg en Iris van den Hurk (eerder als teamleiders betrokken bij de opstartfase van het JGT) over de grote vraag: hoe gaat het in Heusden?
Tot in de haarvaten
Het Jeugd- en Gezinsteam in Heusden is gericht op preventie, erger voorkomen. “Als je er op tijd bij bent, is er veel minder voor nodig om weer vooruit te komen: minder hulpverleningsinzet en minder belasting voor het gezin”, benadrukt Rosanne. Yvonne vult aan: “Mensen trekken vaak te laat aan de bel. Vergelijk het met het uitstellen van een afspraak bij de huisarts: misschien gaat het volgende week wel beter. Maar als je bij ernstige situaties te laat betrokken bent, kan er veel schade zijn aangericht voor het kind en gezin. Het JGT is erin geslaagd om door te dringen tot in de haarvaten van de gemeente Heusden en is aanwezig op plekken waar gezinnen snel, makkelijk en laagdrempelig te benaderen zijn. Denk bijvoorbeeld aan scholen, consultatiebureaus, peuterspeelzalen en huisartspraktijken.”
Onzichtbaar
“Onze doelgroep is vaak onzichtbaar en plopt later ineens complex op”, weet Iris. “Maar het is ooit minder complex geweest. Naar dát moment moeten we toe. Het is lastig en kwetsbaar voor mensen om toe te geven dat ze hulp nodig hebben. Het JGT verlaagt die drempel door op tijd aan de voorkant, heel lokaal en dichtbij, aanwezig te zijn met een breed aanbod aan hulpverleners, zonder ingewikkelde procedures of lange wachtlijsten. De jeugdhulp, onder meer bestaande uit professionals van Sterk Huis, kan direct starten bij het gezin zonder beschikking. Want deze jeugd- en gezinsprofessionals maken onderdeel uit van het JGT.”
“Onze doelgroep is vaak onzichtbaar en plopt later ineens complex op. Maar het is ooit minder complex geweest. Naar dát moment moeten we toe.” – Iris
Hulp op de juiste plek
Volgens de teamleiders is het belangrijk dat de hulp op de juiste plek terechtkomt: bij de gezinnen met complexe problematiek. Juist deze doelgroep blijft vaak lang verstopt. Rosanne: “Er zijn veel mondige ouders die snel om hulp vragen. Als een kind ook maar iets afwijkt van het ‘normaal’ moet er meteen een oplossing komen. Mijn kind is druk, dus heeft ADHD. Mijn kind zit niet lekker in zijn vel, dus heeft speltherapie nodig. Ik kan niet voor mijn kind zorgen, dus wil een Sociaal Medische Indicatie. Maar het is niet ‘u vraagt, wij draaien’, een zorginzet moet echt nodig zijn. Als ouder heb je de verantwoordelijkheid om ook zelf naar oplossingen te zoeken. Leer hoe je met de situatie kan omgaan, praat met je kind, drink thee met ouders die hetzelfde meemaken. En weet: het leven is niet altijd perfect, het mag soms ook even minder gaan.”
Veranderopgave
Rosanne vervolgt: “Het gaat tegen de natuur van hulpverleners in, maar bij het JGT zijn we aan het experimenteren met het nemen van onpopulaire beslissingen: sorry, dit gaan we niet doen.” Yvonne: “Dit is een veranderopgave waarin Heusden vooroploopt, maar die voor heel Nederland geldt. We zijn gewend aan de verzorgingsstaat: als je iets hebt, wordt er meteen een hulpverlener naar voren geschoven die het moet oplossen. Maar zo werkt het niet langer. We moeten uit die hulpverlenerskoker stappen, vaker nee verkopen, om de verantwoordelijkheid van ouders niet over te nemen en ruimte te maken voor gezinnen die onze hulp écht nodig hebben.”
Normaliseren, niet bagatelliseren
Het normaliseren van de jeugdzorg – gedrag minder problematiseren en minder medicaliseren – mag nooit overslaan naar bagatelliseren, vinden de teamleiders. “Zit je in een moeilijke situatie die acceptabel is en waar je zelf kan uitkomen óf is de situatie beschadigend? In het laatste geval mogen we mensen het niet zelf laten uitzoeken.” Iris: “Je hoopt alleen dat je deze mensen op tijd in beeld krijgt, want in tegenstelling tot de ‘mondige ouders’ dient deze groep zich minder snel aan. Het is de missie van het JGT om hier verandering in te brengen.” Rosanne: “Onze partners, zoals kinderopvang, scholen, huisartsen en jeugdartsen, hebben hierbij een signaleringsfunctie. De jeugd- en gezinsprofessionals van het JGT zijn aanwezig op deze plekken en de jeugdartsen maken ook deel uit van ons team.”
Diversiteit
Rosanne is trots op de diversiteit binnen het team. “We hebben een soort dekkend mini-zorglandschap nagebootst, maar dan heel dichtbij voor de mensen in Heusden. Die diversiteit is waardevol, maar ook uitdagend. Ons team bestaat inmiddels uit 31 mensen met een verschillend DNA. Binnen het JGT krijgen de jeugd- en gezinsprofessionals alle vrijheid om te doen wat nodig is voor een gezin, maar we moeten daarbij wel een gezamenlijk beeld uitdragen. Onze hulp mag nooit persoonsafhankelijk worden: collega x doet totaal iets anders dan collega y. We willen echt eenduidigheid uitstralen, zonder de unieke verschillen in DNA te verliezen. Het is nog zoeken naar die balans.”
“We hebben een dekkend mini-zorglandschap nagebootst, maar dan heel dichtbij voor de mensen in Heusden.” – Rosanne
Stabiel team
Yvonne: “Het JGT bestaat anderhalf jaar. In deze periode is een sterk team neergezet met een goede cultuur waarin mensen veiligheid, warmte en vertrouwen ervaren: dé basis om goed te kunnen presteren. Dat trekt mensen aan. Het lijkt misschien iets kleins, maar het neerzetten van een stabiel team is echt essentieel. Het werk in Heusden matcht met de reden waarom mensen hulpverlener zijn geworden: hier krijgen ze de vrijheid om zelf de goede keuzes te maken, altijd in overleg met een collega-professional of gedragswetenschapper. Er is vooraf nog niks bepaald, want er zijn nog geen beschikkingen afgegeven. Je kan dus helemaal terug naar de basis en kijkt samen met het gezin wat nodig is.” Iris: “Dat vraagt om freestylen, maar geeft ontzettend veel voldoening. De cultuur van het JGT zit al helemaal in de muren gemetseld, die krijg je er niet meer uit en heeft veel potentie. Om trots op te zijn.”
“Het werk in Heusden matcht met de reden waarom mensen hulpverlener zijn geworden: ze krijgen de vrijheid om zelf de goede keuzes te maken.” – Yvonne
Voorloper
“Het succes van het JGT valt zeker op”, bevestigt Rosanne. “We hebben al meerdere werkbezoeken van andere gemeenten gehad die een eigen ‘team Heusden’ willen. Het is bijzonder om die voorlopersrol te hebben, maar ook kwetsbaar. Wij kunnen niet afkijken bij anderen. Alles wat wij doen, gaat met vallen en opstaan en ligt onder een vergrootglas.” Iris: “De hervormingsagenda staat steeds meer centraal binnen de politiek, maar voor ons is dit niks nieuws meer. Daarin zijn we dus echt een voorloper. Maar het nadeel van deze rol is dat je ook heel makkelijk wordt ‘neergesabeld’ als de resultaten niet snel genoeg zichtbaar zijn.” Yvonne signaleert: “Het JGT ontwikkelt zich in een stijgende lijn, maar verandering kost tijd. Er is ruimte, vertrouwen en steun nodig om – na het neerzetten van het sterke en stabiele team – tot de volgende mooie stappen te komen.”
Lef
Rosanne: “We voelen regelmatig de druk om te bewijzen dat we op de goede weg zijn, maar dat is prima. Er zit een visie achter onze aanpak. We moeten uiteindelijk allemaal de beweging naar voren maken en hervormen, er bestaat geen alternatief. Niemand heeft het wiel al uitgevonden: dít is het recept, zo werkt het. Je moet het gewoon dóén. We weten zeker dat we inhoudelijk de juiste dingen doen en dat de effecten vanzelf zichtbaar worden.” Yvonne: “Je kan het beter eerst goed uitvoeren en daarna goed op papier zetten.” Iris: “Bijna altijd is het andersom. Dat maakt het zo interessant, het experimentele. We hebben geen regels en weten van tevoren niet precies hoe het uitpakt, maar we hebben een duidelijke bedoeling en staan achter onze visie en aanpak.” Rosanne: “Dat maakt me trots. We tonen lef met elkaar. Dat is precies wat veel gezinnen van ons nodig hebben. Hoe meer lef we tonen, hoe meer leed we kunnen voorkomen.”
Elk kind verdient een goede start. In de Hervormingsagenda Jeugdzorg 2023-2028 staan de concrete thema’s hiervoor beschreven. De gemeente Heusden loopt voorop met het Jeugd- en Gezinsteam (JGT) als het gaat om de landelijke beweging naar een brede en sterke basis met verbindende samenwerkingen in wijken. “Het gaat hierbij om een preventieve en waar mogelijk collectieve aanpak”, zegt clustermanager Ilse van Gompel, binnen Sterk Huis verantwoordelijk voor diverse teams die de beweging naar voren maken. Lees het interview met Ilse hier
Voorkomen is beter dan genezen
Sterk Huis werkt als hoofdaannemer van het Jeugd- en Gezinsteam vanuit de visie: veel eerder signaleren en voorkomen. Want als het mis dreigt te gaan binnen een gezin, moet je er zo snel mogelijk bij zijn met de juiste expertise. Ernstige problemen in een gezin ontstaan niet van de ene op de andere dag, maar zijn vaak al veel eerder te herkennen. Sterk Huis wacht niet af tot problemen (te) groot worden, maar wil veel eerder aan de voorkant aanhaken. Dit doen we samen met belangrijke partners, waaronder gemeenten, onderwijs en zorg. Samen sta je altijd sterker. [Sterk Huis – Pijler 2, eerder signaleren en voorkomen]
