Het is een wisselvallige dag in oktober op vakantiepark Capfun Ponderosa in Ulicoten. Soms met pittige regenbuien, maar vaak prikt de felle zon door de wolkenvelden heen. Het weer gaat alle kanten op, vergelijkbaar met de emoties van de tijdelijke bewoners van het park: 45 gevluchte jongeren uit Syrië en Eritrea. Opluchting, hoop, rust en veiligheid staan tegenover gevoelens van angst, pijn, verdriet en onzekerheid.
De jongeren wonen tijdelijk in negen houten bungalows op het vakantiepark. Iedere bungalow biedt plek aan vijf jongeren. Het is hier goed, rustig, veilig. Een groot verschil met Ter Apel, waar veel van deze jongeren eerder in schrijnende omstandigheden verbleven.
Op 7 september kwamen de 45 jongeren naar deze alternatieve noodopvang in Ulicoten. Op uitnodiging van vakantiepark Capfun Ponderosa, met medewerking van de gemeente Baarle-Nassau en onder begeleiding van voogdij-instelling Nidos en Sterk Huis. Hier staan ze niet meer alleen en werken ze voorzichtig aan een nieuwe toekomst.
Alternatieve noodopvang helpt jongeren verder
10:30 uur. Vanuit de bungalows klinkt af en toe een goedemorgen of er verschijnt een glimlach. Het is een nieuwe dag op vakantiepark Capfun Ponderosa. Iedereen doet nog even iets voor zichzelf voordat om 13:00 uur school begint. “Bij ons staan de jongeren niet stil in afwachting van hun procedure. Ze krijgen alvast lessen inburgering en Nederlandse taal”, vertelt Peter Jamin, vanuit Sterk Huis coach en begeleider van deze groep jongeren.
In Syrië is het oorlog
Jomaa, een zeventienjarige jongen uit Syrië, brengt het geleerde meteen in de praktijk: “Hallo, alles goed?” Achter zijn stralende lach gaan grote zorgen schuil. “In Syrië is het oorlog. Er is daar geen veiligheid, geen vrijheid, geen toekomst. Ik heb veel gezien in Syrië, geen mooie dingen. Ik ben alleen gevlucht, zonder mijn familie. Van Syrië naar Turkije, naar Griekenland, naar Italië en uiteindelijk naar Nederland. Mijn moeder, broers en zussen zijn nog in Syrië. Ik weet niet waar mijn vader is. Ik hoop dat mijn familie hiernaartoe komt, dat iedereen op een dag veilig is.”
“Het is fijn op deze plek, iedereen is heel aardig”, deelt Jomaa. “Ik heb erge dingen meegemaakt. In Syrië, maar ook in Turkije. Daar moest ik hard werken, zonder salaris. Ik droom van een mooie baan. Hopelijk word ik ooit een businessman. Ik wil met techniek bezig zijn, dingen repareren, zoals telefoons of misschien ooit auto’s. Het belangrijkste is dat ik eerst een verblijfsvergunning krijg, zodat ik hier naar een echte school kan.”
In Eritrea bestaat geen vrijheid
Ook de zestienjarige Binyam, gevlucht uit Eritrea, heeft dromen. Hij wil arts worden. “Omdat ik mensen wil helpen.” In Eritrea werkte Binyam op het platteland als boer, samen met zijn familie. “Maar het was te gevaarlijk. In mijn land bestaat geen vrijheid. Als je een eigen mening hebt, kom je in de gevangenis terecht of je verdwijnt. Je mag ook niet naar school, dus je kan geen toekomst opbouwen. Ik mis mijn land, maar ik kan er niks aan doen. Ik moest weg daar.”
Binyam vluchtte te voet van Eritrea naar Ethiopië, naar Soedan en naar Libië. Vervolgens vertrok hij met de boot naar Italië. Uiteindelijk kwam hij aan in Nederland. Alleen, zonder familie. “Ik ben dankbaar voor deze plek. Het is hier fijn en rustig. Ik word eindelijk geholpen. De begeleiders zijn goede mensen. Ik wil me nu vooral focussen op school, zodat ik de taal kan leren en belangrijke papieren haal. Dan kan ik hopelijk blijven en ben ik veilig.”
“De begeleiders die ik ooit had, zijn nu mijn collega’s” – Nour
Wie als geen ander begrijpen wat Jomaa en Binyam momenteel doormaken, zijn Nour en Denayt. Zij vluchtten zelf jaren geleden uit Syrië en Eritrea, kregen begeleiding van Sterk Huis en staan nu als assistent-mentor naast de jongeren in Ulicoten. Nour: “De begeleiders die ik ooit had, zijn nu mijn collega’s bij Sterk Huis. Ik woon op mezelf. Het gaat goed met mij. Dat is hoopvol om te zien voor deze jongeren. Ik heb ook in hun schoenen gestaan, toen ik moest vluchten uit Syrië. Ik weet wat zij voelen en nodig hebben. Het werk als ervaringsdeskundige is mooi, maar soms ook moeilijk. Er komen herinneringen terug die ik juist probeerde te vergeten. Maar stiekem is dat ook goed, het hoort bij de verwerking.”
“Ik weet uit ervaring hoe moeilijk het is” – Denayt
Denayt: “Ik ben zo blij dat ik met deze jongeren mag werken. Ik ben zelf vijf jaar geleden gevlucht uit Eritrea, dus ik weet hoe moeilijk het is. Ik heb destijds ook begeleiding gekregen vanuit Sterk Huis. Peter Jamin was mijn mentor. Het is mooi dat ik nu hetzelfde kan doen voor deze jongeren en mijn ervaringen kan delen. Het is ook heftig, want je hoort alle verhalen weer opnieuw. Bijvoorbeeld over jongens die tijdens hun vlucht in Libië als slaaf werden gebruikt of meisjes die daar werden geslagen en verkracht. Ik hoop dat deze jongeren snel een goede toekomst vinden.”
Trauma’s
Peter Jamin: “De jongeren hebben tijdens hun vlucht erge dingen meegemaakt en dragen trauma’s met zich mee. Velen zijn meegegaan met mensensmokkelaars, wat de situatie extra onveilig maakte. Zonder duidelijk plan begonnen ze aan een lange reis, helemaal alleen. Velen maakten martelingen mee of zagen medereizigers overboord vallen tijdens helse boottochten. Ook moesten ze voortdurend op hun hoede zijn, overal konden spionnen zijn. Het is moeilijk om mensen te vertrouwen als je uit een dictatuur als Eritrea komt.”
Perspectief
Peter Jamin wandelt over het vakantiepark en laat de bungalows zien. “Elk huisje beschikt over drie slaapkamers, een douche, toilet, woonkamer en keukentje. De jongeren krijgen drie keer per week een krat met eten, waarmee ze hun eigen maaltijden kunnen bereiden. Veel jongeren zijn begonnen in Ter Apel. Daar was de situatie onhoudbaar. Ik ben blij dat we de jongeren hierheen konden halen. Ze hebben vooral behoefte aan rust, veiligheid en perspectief en hopen snel meer duidelijkheid te krijgen over hun verblijfsvergunning. Maar dat duurt waarschijnlijk nog even.”
Werken aan een nieuwe toekomst
Veel mensen in asielzoekerscentra moeten afwachten. Voor de meesten van hen staat alles tijdelijk stil: er is geen school, geen dagbesteding, geen uitlaatklep, helemaal niks. “Wij pakken het anders aan”, aldus Peter Jamin. “Onze jongeren werken alvast voorzichtig aan een nieuwe toekomst. Ze gaan naar onze eigen school op het park om de Nederlandse taal en cultuur te leren kennen. Hierdoor hebben ze straks een voorsprong. Ook hebben we allerlei activiteiten op het terrein, zoals voetbal, tekenen en boksen. Of we doen uitstapjes. We gaan bijvoorbeeld bowlen of organiseren een Eritrese disco. Door verveling tegen te gaan, creëer je meer rust en harmonie.”
Op zoek naar ieders talent
“Vooral de sportactiviteiten zijn helpend”, merkt Peter Jamin. “Samen een potje voetballen of basketballen. We hebben bewust ook bokslessen verwerkt in ons programma. Deze jongeren willen niet altijd praten. Een vechtsport is een mooie manier om te ontladen. Door middel van spel en plezier kunnen ze hun spanningen eruit schoppen. Ook ga ik met de jongeren op zoek naar ieders talent: waar ben je goed in, wat maakt je blij? Er is veel mogelijk. Als iemand in zijn eigen land fietsenmaker is geweest, kan hij hier misschien doorgroeien tot automonteur. Ik zoek altijd naar kansen, in alle situaties. Bij een kind dat lange tijd op straat moest werken en zien te overleven, denk ik: oké, die heeft dus een handelsgeest. Dan buig ik het om naar iets positiefs.”
“Veel jongeren zijn in hun thuisland nog nooit naar school geweest. Het vraagt veel van hen om ineens in de schoolbanken te zitten. Ze willen graag praktisch bezig zijn en later bijvoorbeeld meubelmaker of timmerman worden. Wij spelen in op hun ontwikkelkansen door een goede balans aan te bieden tussen school en praktische bezigheden.”
Motivatie
“Het is belangrijk om jongeren perspectief te bieden”, weet Peter van de Wiel, vanuit Sterk Huis projectmanager van de tijdelijke noodopvang in Ulicoten. “Als je wil dat deze jongeren opgroeien tot zelfstandige burgers, moet je ze nu al motiveren om hun dromen na te jagen. Wil iemand arts worden, dan zeg je niet: dat zal een lastig verhaal worden. Je zegt: heb je een idee hoe je daar moet komen? Als hij uiteindelijk uitkomt bij verpleger, is onze missie al geslaagd.”
Rolmodellen
“Met onze noodopvang willen we jongeren in eerste instantie een gevoel van rust en veiligheid bieden. Tijdens hun vlucht, maar ook bijvoorbeeld in Ter Apel, hebben zij onveiligheid gekend. Denk aan agressie en diefstal, waardoor velen niet eens durfden te slapen. Daarom hebben we ook meteen ervaringsdeskundigen Nour en Denayt bij dit project betrokken. Zij zijn coaches en rolmodellen voor deze jongeren. Ze hebben hetzelfde meegemaakt en vertellen welke weg zij in Nederland hebben bewandeld. Deze mensen zijn belangrijk voor ons. Daarom biedt Sterk Huis hen de mogelijkheid om een opleiding tot woonbegeleider te volgen, zodat zij straks als gediplomeerd mentor kunnen werken.”
Niet stilstaan
“Het belangrijkste voor jongeren is om te weten: hoe zit het met mijn procedure, mag ik wel of niet blijven? Helaas duurt de procedure vanuit de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) veel te lang, gemiddeld negen maanden. Als jongeren in die periode geen of te weinig begeleiding krijgen, verliezen ze het vertrouwen en de motivatie. Onze visie is om de jongeren die we nu in de noodopvang helpen een structureler vervolg te bieden. Daarbij krijgen ze, naast de reguliere dagbesteding, ondersteuning bij allerlei vragen, onder meer als het gaat om hun procedure. Als ze uiteindelijk een status krijgen, kunnen ze meteen doorstromen naar de reguliere voorzieningen”, legt Peter van de Wiel uit.
Goede sfeer
“Als jongeren structuur en dagbesteding krijgen, onder meer in de vorm van school en sport, helpt dat bij een stukje zingeving. Zo voorkom je verveling. Dit doet de sfeer op het terrein goed. Er zijn hier geen spanningen. We hebben alles goed geregeld en de lijntjes zijn kort in de samenwerking. De collega’s van Nidos zijn op het park aanwezig en snel beschikbaar als jongeren vragen hebben over hun procedure. Verder hebben we samen met de gemeente de gezondheidszorg geregeld. Twee keer per week brengt een arts een bezoek aan het terrein voor een medische controle.”
Hulp van buitenaf
Ook krijgen de jongeren hulp van buitenaf. Peter Jamin: “Iedereen is welkom op ons terrein, we hebben geen geheimen. Zo zijn de burgemeester, wethouders en verschillende omwonenden al op bezoek geweest. Iemand uit het dorp kwam fietsen brengen voor de jongeren en een boer uit de omgeving bracht eieren. Ook de medebewoners van de camping zijn oké met de situatie.”
Vragen omwonenden
“Natuurlijk leefden er in het begin ook vragen bij de omwonenden”, erkent Thomas Goudsmits, adviseur openbare orde en veiligheid voor de gemeente Baarle-Nassau waar Ulicoten deel van uitmaakt. “Toen vakantiepark Capfun Ponderosa, Nidos en Sterk Huis met dit initiatief kwamen, wilde de gemeente graag meewerken. We hebben meteen gekozen voor een open communicatie richting de direct omwonenden. Het is belangrijk om mensen bij de plannen te betrekken, maar de burgemeester was meteen heel duidelijk: we nemen als gemeente Baarle-Nassau onze verantwoordelijkheid als het om dit vraagstuk gaat.”
Koudwatervrees
Peter van de Wiel: “Dat is klasse: een burgemeester die ergens voor staat en resoluut is.” Thomas: “Als alle gemeenten een bijdrage leveren aan de opvangcrisis, kunnen we uiteindelijk het grotere geheel oplossen. Maar veel gemeenten hebben nog koudwatervrees. Er bestaat angst voor verzet vanuit de omwonenden of angst voor een toename van criminaliteit. Maar het is niet eng. Het gaat om jongeren op de vlucht die, net als alle andere jongeren, dromen van een goede toekomst. Om de angst bij mensen weg te nemen, moet je open communiceren. Ben als gemeente duidelijk in wat je doet, in wat er gebeurt en nodig mensen uit voor een gesprek als er iets speelt. Gehoord worden is vaak al een deel van de oplossing.”
Opvangcrisis
“Samen moeten we de opvangcrisis oplossen”, vindt ook Peter van de Wiel. “Kijk per gemeente naar de draagkracht- en last en zorg voor een goede spreiding van opvanglocaties. Deze crisis is mede het gevolg van een falend beleid van de afgelopen jaren. Denk aan de snelle afbouw van voorzieningen toen de instroom tijdelijk verminderde. Ook de achterstand bij de IND werkt ons tegen. Een asielprocedure van negen maanden duurt veel te lang. Wanneer jongeren sneller een verblijfsvergunning krijgen, komen ze sneller in het integratietraject terecht en kunnen wij hen sneller begeleiden richting verzelfstandiging. Omdat het perspectief zo lang onduidelijk blijft, staat alles stil en neemt de opvangcrisis alleen maar verder toe.”
Trots
Er is veel mogelijk, bewijzen de betrokken partijen van de noodopvang in Ulicoten: vakantiepark Capfun Ponderosa, gemeente Baarle-Nassau, Nidos en Sterk Huis. Peter van de Wiel: “Het maakt me trots hoe snel we alles – de voorzieningen, begeleiding, scholing en activiteiten – met elkaar hebben opgezet. Samen laten we zien dat er veel haalbaar is, als je maar wil.”
