Een onbelicht perspectief: Plegers van huiselijk geweld

Ray had losse handen in zijn relaties, Sylvia zocht hulp nadat ze haar zoontje had geslagen en Nicole had haar vriend bijna doodgestoken. Drie plegers van huiselijk geweld vertellen hun verhaal en geven trainingen aan professionals. ‘Wat voel je als je tegenover mij zit?’

1,2 miljoen Nederlanders – acht procent van de bevolking boven de 16 jaar – zijn het afgelopen jaar het slachtoffer geweest van huiselijk geweld, blijkt uit recente cijfers van het CBS. Schokkende aantallen. En bij al dat geweld horen ook plegers, mannen en vrouwen die hun partner of kind slaan.

‘Het was een tunnel van geweld. Ik voelde zo veel frustratie en irritatie richting mijn ex, praten kon ik niet’ – Ray (58)

Een complexe en vaak nog onderbelichte doelgroep. Ook voor professionals. ‘Hoe zit je als professional tegenover iemand die zijn kinderen een klap geeft? Of een partner in het ziekenhuis heeft geslagen? Dat doet iets met je’, zegt Annemarie Raes, trainer bij de Steeds Sterker Academie van Sterk Huis. Uit een intern onderzoek onder medewerkers van Sterk Huis bleek dat veel professionals gesprekken met plegers lastig vinden. ‘Daar zit toch meer spanning bij.’

Trainingen

Reden voor Raes om – in samenwerking met het Centrum Huiselijk Geweld en Kindermishandeling – een training over het bespreekbaar maken van huiselijk geweld op te zetten.  En niet óver plegers maar met. Met Nicole (48), Sylvia (48) en Ray (58). Alle drie zijn bereid om hun verhaal te doen. Over hoe het zover kan komen. Over hoe agressie zich op kan hopen, over onmacht. Maar ook over bange slachtoffers en goede hulpverleners.

Na een zorgvuldige intake hebben zij samen – met Annemarie – de training vormgegeven. Een training waarbij professionals – veelal wijkteammedewerkers – niets vermoedend , geconfronteerd worden met het perspectief van de plegers.

‘Ik vergeet die blik in de ogen van mijn zoontje nooit meer’ – Sylvia (48)

Ongemak

De persoonlijke verhalen van Sylvia, Ray en Nicole maken indruk. Sylvia voelt het ongemak in de zaal wanneer zij tijdens de training vertelt dat zij haar zoontje heeft geslagen. Ze voelt de weerstand. En dat is ook precies de bedoeling. ‘Professionals zijn getraind om het eigen gevoel meteen te parkeren’, zegt Annemarie Raes. ‘Maar in deze training willen we ze juist laten voelen. Wat doet dit verhaal van Sylvia met je?’

Ook het verhaal van Nicole maakt indruk. Keer op keer zijn professionals geschokt wanneer ze horen dat die zachtaardige vrouw – klein van stuk – haar ex bijna had doodgestoken. ‘Maar een mes is even scherp, hoor.’

Nicole merkt dat de deelnemende professionals vaak meteen op zoek gaan verklaringen, naar de context. ‘Ah, wat heeft die man dan wel niet gedaan?’, krijgt ze vaak te horen. Annemarie vult aan: ‘Ray, onze mannelijke co-trainer, kan op veel minder begrip rekenen.’

Gedrag

Nicole: ‘Dat blijft me verbazen, het geweld van vrouwelijke daders wordt vaak gebagatelliseerd. Ik ben zelf een voorbeeld van een slachtoffer die pleger is geworden. Maar dat praat mijn gedrag niet goed. In één relatie werd ik bij mijn nek gegrepen, in de volgende relatie waren de rollen omgedraaid en sloeg ik. Ik had zoveel woede in me, ik was zo opgefokt en mijn partner was zo passief. Hij zat vooral op de bank te gebruiken. Zelf dronk ze veel die tijd.’

‘Ik was zo boos, hij had mij pijn gedaan en ik wilde dat hij die pijn ook zou voelen’ – Nicole (49)

Ray – die jaren terug in twee relaties zijn partners sloeg– krijgt tijdens de trainingen van alles voor z’n voeten geworpen. Hij spaart zichzelf niet. ‘Ik was echt een egocentrisch mannetje met narcistische en manipulatieve trekjes. En ik zocht de schuld altijd buiten mezelf.’

Hij vertelt hoe zijn relaties liefdevol begonnen maar uiteindelijk toch ontaarden in agressie. ‘We konden niet communiceren, de relatie was helemaal verkeerd gegroeid.’ Hij vertelt over de ‘tunnel van geweld’ waarin hij keer op keer in terecht kwam. Slaan leek de enige uitweg. ’Ik ben van heel ver gekomen.’

‘In Euro Disney zei mijn zoon dat hij dood wilde’ – Sylvia (48)

Vragen stellen

Tijdens de trainingen worden de professionals uitgenodigd om ex-plegers te bevragen. Annemarie Raes: ‘We confronteren ze met het gevoel wat deze verhalen bij hen oproepen en laten zien hoe snel we in hokjes denken en daardoor soms het gehele plaatje niet meer kunnen zien. De deelnemers krijgen daarnaast de mogelijkheid om de pleger uit te vragen, bijna geen vraag is te gek. Die kans krijg je zelden.”

Sylvia – moeder van twee jongens – vertelt hoe ze haar oudste – destijds 9 jaar – op het bed gooide en sloeg. De angst in z’n ogen herkende ze meteen. In haar eigen jeugd had ze ook klappen gekregen. Dit was niet wat ze wilde. ‘Ik besloot zelf naar jeugdzorg te bellen. Ik was als de dood dat mijn jongens zouden worden afgenomen, maar dit wilde ik niet meer. Ik had hulp nodig.’ Ze trof ‘een geweldige hulpverleenster.’

Streng maar oprecht. ‘Een kind slaan dat doen we niet’, was het eerst wat ze tegen me zei. Heel helder, maar ook: ‘We gaan samen met de kinderen kijken hoe we dit gaan veranderen.’ Wat zo bijzonder was aan die hulpverlener? Dat weet Sylvia meteen: ze zag mij als mens en kon echt voorbij mijn gedrag kijken.’

Annemarie: ‘Dat is de volgende stap. Hoe kun je als professional nu – ondanks de weerstand die het gedrag van een pleger oproept – toch die verbinding zoeken? Dit betekent niet dat je het gedrag goedkeurt, maar wel dat je met de pleger in gesprek gaat als mens en zijn of haar gedrag los ziet van de persoon.’ En dan komt vervolgens ook de context om de hoek kijken, het is volgens Annemarie belangrijk dat professionals vervolgens een goede analyse van de situatie kunnen maken.

‘Ik heb mijn ex-vriendinnen en mijn kinderen excuus aangeboden, maar terugdraaien kan nooit meer’ – Ray (58)

Taboe

De emoties bij de trainingen lopen soms hoog op. Sommige hulpverleners hebben zelf ook huiselijk geweld meegemaakt. Ook voor Ray, Nicole en Sylvia is het keer op keer heftig om als pleger in de spotlights te staan. Toch vinden ze het belangrijk. Ray: ‘Ja, het is heel kwetsbaar, maar het is zo belangrijk om het taboe rondom plegerschap te doorbreken. Dit soort ongemakkelijke gesprekken zijn nodig om het debat in de samenleving open te breken. Ook in het onderwijs moet veel meer aandacht voor huiselijk geweld zijn.’

Plegers worden heel vaak eendimensionaal als monster weggezet, zegt Nicole. En zonder dat ze het geweld goed willen praten, hoopt zij dat professionals met hulp van de training toch vaker ‘voorbij het gedrag’ kunnen kijken. ‘Ik vind het elke keer bijzonder dat zelfs de meest doorgewinterde hulpverleners iets aan mijn verhaal heeft.’

Sylvia: ‘Ik hoop echt op deze manier professionals en andere moeders in dezelfde situatie te helpen. Wij zijn niet de enige.’

Helpend

En zo benadrukken ze alle drie, het geven van de training helpt hen ook. Sylvia: ‘Ik loop na elke training weer naast mijn schoenen. Ik heb het toch maar weer gedaan. Het contact met mijn kinderen is weer goed. We kunnen er nu ook heel open over praten.’

Ray: ‘Ik heb het gevoel dat ik nu wat nuttigs doe, daarom vind ik het belangrijk om mijn verhaal te blijven vertellen. Gelukkig steunen mijn kinderen me hierin.’

Nicole: ‘De vragen van de professionals zetten mij ook weer aan het denken. Ik realiseer me heel goed dat ik mijn vriend destijds ook dood had kunnen steken en hoe ik sindsdien veranderd ben.’

Training Bespreekbaar maken van huiselijk geweld