Collega’s Roy en Nick begeleiden met de rest van hun team in Bavel zes bewoners bij cluster 3. Bij hen wonen allemaal jongeren die door uiteenlopende problematiek niet thuis kunnen wonen. De jongste is 16, de oudste 21. Ze werken toe naar zelfstandigheid. Een eigen plek, al dan niet begeleid. Dit najaar volgden Roy en Nick de training Systemisch werken op de groep. We zijn benieuwd naar hun ervaringen en vragen hoe ze het geleerde in de praktijk brengen. Wat gaat er goed en waar lopen ze tegenaan?
Systemische werken
Systemisch werken betekent dat je kijkt naar het netwerk rondom de jongere. Nick: ”Het systeem is het totaalplaatje van mensen om de jongere heen: ouders, broers, zussen, werkgevers, school. Het is belangrijk te weten uit wat voor gezin of systeem een jongere komt. Dat helpt je bij het begrijpen van gedrag.”
Roy benadrukt dat het van groot belang is om binnen een systeem te onderzoeken wie de steunfiguur is en wie de hechtingsfiguur: “Hoewel deze rollen vaak overlappen, is dat niet altijd het geval. In sommige situaties kan een steunfiguur zelfs meer betekenen voor een jongere dan een hechtingsfiguur, afhankelijk van de context waarin het systeem functioneert. Een treffend voorbeeld hiervan is wanneer een vader wel de biologische ouder is en daarmee automatisch als hechtingsfiguur wordt gezien, maar in de praktijk meer de rol van een vriend vervult. Door persoonlijke normen, waarden of opvattingen die niet meer aansluiten bij de belevingswereld van de jongere, lukt het deze vader niet om de rol van ouder daadwerkelijk op zich te nemen. Een mentor, grootouder of hulpverlener kan dan als steunfiguur een veel belangrijkere rol spelen in het leven van de jongere. Daarom kijken we niet alleen naar formele of biologische relaties, maar juist ook naar de functionele en emotionele betekenis die personen hebben. Dit helpt om beter aan te sluiten bij de behoeften van jongeren en om effectiever ondersteuning te bieden.”
De training
De training bestond uit twee halve dagen en twee intervisiebijeenkomsten. Er werden praktijkcasussen besproken, waarbij eigen normen en waarden centraal stonden. Nick: “We zetten genogrammen en tijdlijnen in en gebruiken verschillende tools en oefeningen. Kleuren en poppetjes helpen om het systeem visueel te maken.” Nick geeft een voorbeeld: “Zo zijn bijna alle ouders van onze jongeren gescheiden. Door je hier bewust van te zijn, zie je patronen. In de training werkten we bijvoorbeeld met kleuren: moeder geel, vader blauw, samen maakt dat groen. Door een scheiding valt dat uit elkaar en is het evenwicht weg. Het kind komt ertussen te staan: het voelt onvoorwaardelijke liefde voor beide ouders en heeft daarnaast het gevoel van afwijzing bij ruzie tussen ouders. Dat zorgt ervoor dat je bepaald gedag kunt verklaren.”
Drie collega’s hebben de training gevolgd. Nick: “Nu trainen we de rest van het team hierin. Reflectie op ons eigen handelen is belangrijk. We zijn niet de ouder, maar wel opvoeder en daarmee ook onderdeel van het systeem. Samenwerking en afstemming binnen het team is dus essentieel. Je wilt dezelfde boodschap uitdragen, maar wel op jouw eigen manier. Het is makkelijker als je het niet alleen doet en tijdens onze teamdag was dit dan ook een belangrijk thema.”
Uitdagingen
Nick: “De grootste uitdaging zijn ouders die niet willen meewerken. Het is lastig om gedrag te veranderen dat al dertig jaar bestaat. En sommige ouders hebben het gevoel dat ze het niet goed hebben gedaan. Toch spelen ouders een belangrijke rol. Je wilt dat ouders de behandeling steunen en ook zelf aan de slag gaan. Onze gedragswetenschapper helpt daarbij, soms sluit iemand anders uit het team aan, soms moet je je ego opzij zetten en om hulp vragen.”
Meer uit systemisch werken halen
Nick: “Het leren begrijpen van gedrag, helpt bij het ontschuldigen van de jongere en stimuleert persoonlijke ontwikkeling. Het systeem in kaart brengen helpt ook als jongeren weggaan bij ons, omdat het systeem een vangnet moet zijn. We nemen het systeem vanuit de hulpvraag dan ook mee in de oplossing, bijvoorbeeld door samen met ouders te kijken hoe je het samen kunt doen. Ik denk dat we nog veel meer uit systemisch werken kunnen halen. Bijvoorbeeld richting ouders, maar ook voor psycho-educatie bij jongeren.”
